2018-11-26

Otro otoño con incremento de gaviotas cáspicas

.


Las poblaciones de gaviotas cáspicas de Polonia y Alemania crecen año tras año, e incluso ya se han detectado parejas nidificadoras tanto en Países Bajos como en Francia. Parece, por tanto, que su extensión hacia el oeste no tiene freno. ¿Podremos hablar dentro de unos años de esta especie como nidificante en el País Vasco?

Gaviota cáspica de primer invierno observada en el Urumea (1 de noviembre de 2018)


Asociado a este crecimiento de las poblaciones de Centroeuropa estamos experimentando, durante estos últimos años, un incremento de ejemplares invernantes en el Cantábrico, sobre todo, en la esquina nororiental. Además, hemos detectado estos dos últimos años una mayor proporción de ejemplares de edad superior al primer invierno. Este hecho apuntaría a una consolidación de nuestra costa como área de invernada para la especie. Muestra de ésto sería la observación de ejemplares anillados que repiten año tras año.

Gaviota cáspica de tercer invierno observada en el Urumea (10 de noviembre de 2018)



El Urumea se ha convertido en uno de los mejores puntos de la península ibérica para observar esta especie. Desde los paseos que recorren la ribera de la ría se pueden localizar ejemplares sueltos de esta especie “ocultos” entre los cientos de patiamarillas que diariamente acuden a asear su plumaje. Al ser las diferencias entre las dos especies muy sutiles, sobre todo en ejemplares subadultos, la identificación de la gaviota cáspica se convierte en un juego muy entretenido para cualquier ornitólogo que se precie.

Gaviota cáspica de primer invierno observada en el Urumea (17 de noviembre de 2018)



2018-07-21

Usapalaren ehiza debekatzeko eskatu diote Nafarroako Gobernuari Itsas Enarak eta Eguzkik


Itsas Enarak eta Eguzkik Nafarroako Gobernuari eskatu diote Europak usapalaren ehizaren gainean ezarri duen behin-behineko debekualdiarekin bat egiteko. Horretarako alegazio bat aurkeztu diote datorren ehiza-aldia arautuko duen Foru Aginduaren zirriborroari.

Azken urteotan eskaera bera egin dute eta Gobernuak ez du aintzat hartu, Nafarroa usapalaren ehiza arautzen aitzindaria izan dela eta gaur egun Nafarroan espezie horren ehiza modu jasangarrian egiten dela argudiatuta.



Alabaina, joan den maiatzaren 24an, Usapala Babesteko Ekintza Plan europarra onartu zen. Plan horrek espeziearen estatusari buruzko jakintza zientifiko osoena eta eguneratuena du oinarri. Ondorioa oso argia da: usapalaren atzerakada izugarria izaten ari da Europa osoan. Atzerakada horri aurre egin ahal izateko, Planak hainbat ekimen proposatu ditu, eta horietako bat da, askoren arteko bat da,  berehalako debekualdia, behin-behinekoa, ezartzea Europa oso-osoan.

Beraz, Plana aurre-aurrean duela, Gobernuak nekez argudiatu ahal izango du berriro, ezta aitzakia gisa ere, Nafarroan usapalak “neurriz” edo “modu jasangarrian” botatzen direla.

Bi aukera ditu Gobernuak: bata, behin-behineko debekualdia ezartzea; bestea, berriz, Europak datorren urtean behartu arte itxarotea. Bigarren aukeraren alde egiten badu, beharbada gainetik kenduko du neurri batean ehizaren lobbyaren presioa, baina ez du interes orokorraren alde egingo; izan ere, kasu honetan, interes orokorraren alde egitea bioaniztasunaren defentsan aritzea da. Eta, usapalari dagokionez, bioaniztasunaren defentsan aritzea debekualdia lehenbailehen ezartzea da.

2018-01-11

Lehendabizikoz dugu arrano arrantzalea, Pandion haliaetus, Oria Behean negua igarotzen



Bitxia da arrano arrantzalearen historia Europan.

Espezie kosmopolita da, Antartidan ez beste kontinente guztietan bizi dena. Garai batean Europako itsasertz, ibai handi eta ur-masa guztietan bizi zen, Mediterraneoan zein erdialde eta iparraldean, nola mendebaldean hala ekialdean ere.


Azken mendeetan, haatik, XX. mendean batik bat, gainbehera hasi zen haren populazioa giza jardueren ondorioz. Beste harrapari asko bezalaxe, ‘arrantza galarazten’ zuen lehiakide gaiztotat hartu ohi zen, eta, gure arbasoak berariaz jazartzen baitzitzaizkion, hegaztiak akabatu eta habia zein txitaldi osoak zapuzten ziren.Industriaren eta nezkazaritzaren garapenak aurrera egin ahala, gainera, gero eta ugariago egin ziren gai toxikoak uretan eta, bereziki, arrainen gorputzetan. Arrano arrantzalea arrainez baizik ez da elikatzen, zeharo espezialista da eta gainera piramide trofikoaren gailurrean da; gauzako horrela, ezinbestekoa zen XX. mendearen erdialdean populazioak gainbehera erortzea, pestizidek eta bestelako gai kimikoen hondarrek kronikoki pozoituta. Ugaltze-puntu bakanak geratzen ziren kontinentearen hegoaldean, eta zertxobait gehiago, berriz, iparraldean, poluzioak hainbesteko ondoriorik eragin gabeko eremuetan.

Zeharo etsigarria zen egoera.

Honaino iritsita, zenbait faktore bat etorri ziren, zorionez, egoera tamalgarria iraultzeko. Alde batetik, Europako Batasunak hainbat politika bateratu abiarazi zituen lehen kontrolik gabe nonahi eta nolanahi erabiltzen ziren ehunka eta ehunka gai kimikoen erabilera taxuz arautzeko. Haietako batzuk debekatu egin ziren, beste batzuk penalizatu eta gai berriak erabiltzeko baimena jaulki aurretik gainditu beharreko protokolo zorrotzak ezarri ziren. Hegoaldeko kostaldean hirigintzak ordurako txikizio ikaragarriak eginak bazituen ere, eta ibaietan milaka eta milaka kilometro ertz ordurako atzera bueltarik gabe galduak baziren ere, Europako uretan, oro har, berriro hasi zen bizia loratzen. Arrainak osasuntsu hazten hasi ziren berriro eta koartza, ahate eta bestelako ur-hegazti asko beren lehengo bizilekuetara itzuli ziren. Fenomeno hori, jakina, lehenago hasi zen Europako Batasuna sortu zuten herrialdeetan, baina, geroago izanagatik ere, halaber iritsi zen guregana ere.

Bestalde, arrano arrantzaleari bultzada ematea eta laguntzea helburu zuten zenbait ekimen, pribatu nahiz publiko, abiarazi zituzten han-hemen kontinentean barrena. Populazio basatia bere kasa ari bazen ere leheneratzen, motel ziharduen. Hala, Frantzian, Alemanian, Finlandian, Danimarkan, Eskozian eta, proiektuak arrakastaz burutu ziren.

Horren guztiaren ondorioz, gure lurraldeari dagokionez, 1990etik aurrera ohiz hasi ziren ikusten iparralde urrunetik hegoalderantz zein alderantziz gure gainetik migratzen ziren aleak; haatik, nekez egiten zuten 24-48 ordu baino luzeago gurekin puntu berean. Orain ez ziren lehengo ikustaldi bakanak, ez. Urdaibain, Txingudin, Zumaian eta Oria Behean pilatzen ziren behaketak. Iparraldean egiten ari ziren traslokazio-proiektuen eta haien arrakastaren pare ugaritu ziren. Testuinguru horretan izan genuen Euskal Herrian aukera egiaztatzeko zeinen oztopo handia den ehizan ia zaintzarik gabe aritzeko ohitura espezie mehatxatuak, hau bera zein beste asko ere, kontserbatzeko: 2011. urtean Zumarragako ehiztariek arrano arrantzale bat hil zuten Galeperra elkarteak kudeatzen dituen Pagotxetako postuetatik tiro eginda. Hegaztia Alemanian jaioa eta markatua zen, eta satelite bidezko jarraitze-programa batean ikertzen ari ziren.



Oria Behean, Zubieta eta Orio bitartean, esan bezala, ohikoa izan da azken urteotan bi pasealdietan ikustea espezie hau, udaberrian zein udazkenean, inoiz zenbait egunez luzatuta ere bai, eguraldi txarraren eskutik (izan ere, eguraldi ona bidaiatzeko aprobetxatu ohi du eta egun grisak, berriz, arrantzan eta indarberritzen ematen ditu). 

Hemen ere antzeman diogu hobekuntza nabarmena errioaren egoera ekologikoari. Aingira izan ezik (antzina ezin ugariagoa zen espeziea, baina gaur egun bakana), ugariak izandako eta bakandutako espezie asko berriz ere arrunt ari dira bilakatzen Orian. Koartza grisa, esaterako, urte osoan bizi da gaur egun Oriaren ibarretan, eta koartzatxoek ohiz igarotzen dute negua gure artean. Antzarek ere bai, inoiz. Bestetik, dena ez da positiboa: ugariegiak dira hainbat espezie inbaditzaile, hala nola Japoniako reinutria eta Floridako xaberama. Eta ertzetako larretan ohiz isurtzen da, aspalditik debekatuta egonagatik ere, behitegi intentsiboetako minda, zeharo aldarazten dituena lurreko fauna eta flora. 

Usurbilgo udalak Sariako erriberan eginiko esku-hartzeari esker dibertsoagoak dira estuarioko habitatak eta horrek ere mesede egiten dio inguru naturalaren kalitateari. Beste hainbeste esan liteke Motondoko erabilera aldatu izanari buruz. Itzaoko erriberaren ustiaketa arduraz bideratu behar da, zeharo eteten denean kontserbazio-helburuen alde joka dezan horrek ere. Badira baikor izateko arrazoiak, neurriz sikira.

Eta horixe zen panorama aurtengo udazkenera arte. Aurten, ustekabe polita izan dugu Gipuzkoan, Oria Behean hain zuzen ere: arrano arrantzale batek negua gure artean igarotzea erabaki du lehendabiziko aldiz. Irail, urri, azaro eta abendu osoan ikusi da, errioan nahiz itsaso zabalean arrantzan. Ohiko kota batzuk aukeratu ditu, eta arrantzagune batzuk ere baditu bereziki maiteak. Informazio hau gehiena Mikel Mujika lagunak jakinarazi digu; bihoakio bertatik gure eskerrik beroena gurekin partekatzeagatik.

Ez da batere ohikoa espezie honek negua Kantauri aldean igarotzea, espeziea Europa mailan pairatzen ari den loraldiaren erakusgarritzat hartu behar da ezinbestean. Haatik, halaber utzi du agerian zer-nolako balio naturala duen Oria Beheak gaur egun, behar bezala babestuta egoteko asko falta badu ere.

Gorago aipatu ditugun programek irakaspen politak utzi dizkigute: espezie hau bereziki erraz moldatzen da hacking bidezko interbentzio artifizialera eta aise sor daitezke populazio berriak umeak tokiz aldatzen. Arriskuan ez dauden populazioetatik ume koskor batzuk erretiratu eta leku berrian egindako habia artifizialetan hazten dira, gizakiek jaten emanda baina gizakirik ikusi gabe uneoro, hartara ez dezaten galdu gure espeziearenganako berezko beldurra. Habia uzten dutenean ez dute inolako gomuta onik gurekiko; alegia, ez daude ‘trokelatuta’. Tira, bada horietako proiektu bat duela hiru urtez geroztik gauzatzen ari dira Urdaibain, eta aurki hastekoak dira, espero denez, arrano basati berriak bertan berez umatzen. 

Ikusiko dugu zer dakarren etorkizunak.